paraguay – vergeten land

reisavontuur in paraguay – 2006

Wanneer ik in 2006 door Zuid-Amerika reis, passeer ik onder andere het minst bezochte land van het hele continent: Paraguay. Dat niemand Paraguay bezoekt is vreemd, gezien de bekendheid van buurlanden Brazilië, Argentinië en Bolivia en hun enorme bezoekersaantallen. Denk je aan Brazilië, dan krijg je direct fantasieën over het jaarlijkse carnaval in Rio de Janeiro. Argentinië kent iedereen vanwege hoofdstad Buenos Aires, de tango en gaucho’s die het land rijk is en Bolivia staat vooral bekend om haar Inca-verleden. Paraguay kent daarentegen eigenlijk niemand en staat ook nergens echt bekend om. Het is een soort vergeten land in de regio, dat veruit de meeste toeristen naast zich laten liggen wanneer ze op reis gaan. Waardoor komt dat? En is dat terecht? Dat zijn de twee vragen die ik in mijn hoofd heb wanneer ik Paraguay binnen rijd en beantwoord wil hebben voordat ik het land weer verlaten heb.

drielandenpunt

Mijn eerste kennismaking met Paraguay is in het Braziliaanse Foz do Iguaçu, wanneer ik op een drielandenpunt sta met Argentinië en Paraguay.  Terwijl de enorme watervallen van Iguaçu naar beneden kletteren, kan ik zo ongeveer beide landen zien liggen. Juist omdat niemand Paraguay bezoekt, besluit ik morgen wél de grens over te steken. Tot het echter zo ver is, geniet ik eerst nog een paar uur van het prachtige uitzicht.

In tegenstelling tot de Niagara-watervallen in de VS – waar het natuurfenomeen omringd wordt door schreeuwerige shopping malls – liggen de Iguaçu-watervallen in een prachtig natuurreservaat. Dat maakt de omgeving een stuk serener en de ervaring des te beter. Doordat het droge seizoen bijna ten einde is, staan wel veel watervallen droog. Maar imponerend, dat zijn ze nog altijd. Overnachten doe ik aan de Argentijnse kant van de watervallen, in een oud casino dat is omgebouwd tot hostel. Het casino ligt op een enorm landgoed en heeft een gigantisch zwembad voor de deur. Daarmee is het ’t meest luxe hostel waar ik ooit heb geslapen. 

smokkelstad

De volgende morgen heb ik afgesproken met een taxichauffeur, die me via vier grensovergangen direct naar Paraguay leidt. Dat wil zeggen: ik moet eerst Argentinië uit, daarna Brazilië in, vervolgens Brazilië weer uit en Paraguay in. Had ik nou toch maar in Brazilië overnacht. Maar ik heb gelukkig de tijd en een paar uur na vertrek sta ik dan toch echt op Paraguayaanse bodem.

Wie denkt dat Paraguay inherent is aan rust (doordat er nu eenmaal weinig mensen wonen en vrijwel geen toeristen komen), komt er bekaaid af. Eenmaal in Paraguay moet je namelijk eerst langs het grensstadje Ciudad de l´Este, dat allesbehalve relaxed aandoet. Het stadje functioneert als smokkelhaven naar Brazilië en Argentinië toe. Op de markt zie ik van alles liggen: wapens, hightech spullen, drank en sigaren. Alles is tax free – en dus goedkoper dan in de rest van het land. Maar vooral veel goedkoper dan in de omringende landen.

wespennest

Vanuit Paraguay mag ongelimiteerd geëxporteerd worden naar beide landen. Aan de andere kant van de grens geldt dat echter niet voor de import van goederen uit Paraguay. Producten zijn hier echter ruim twintig procent goedkoper dan in (voornamelijk) Brazilië – en dus nemen veel smokkelaars het risico. Zij mogen dagelijks voor driehonderd US dollar importeren vanuit Paraguay, het is de kunst om daarbij niet op te vallen en dus niet gesnapt te worden wanneer je veel meer bij je hebt dan dat. Alles wat je meer hebt moet direct worden ingeleverd. Als je even het lokale leven observeert, valt gelijk op hoeveel paarden er staan, waar enorme zwarte kisten op worden geladen. Wat er in zit mag Joost weten.

Ciudad de l’Este voelt als een wespennest: crimineel, vies en intens druk. Het centrum hangt vol met reclameposters van fotoapparatuur, computers en andere technische apparaten. Dit soort producten zijn hier vaak de helft van de prijs die je in Brazilië en Argentinië betaalt. Dat je dan wel te maken hebt met Paraguayaanse kwaliteit wordt er niet bijgezegd.

nationale yerba-verslaving

Tijd om te gaan en meer te zien van Paraguay. Ik ga op weg naar de hoofdstad, Asunción. Onderweg daar naartoe kom ik maar weinig dorpjes en andere weggebruikers tegen. Sterker nog, de wegen zijn hier vrijwel leeg. Het land is duidelijk dunbevolkt – op een paar drukke steden na.  Wat je wel overal langs de kant van de weg ziet, zijn stalletjes waar takken van de yerba-boom verkocht worden. Yerba is hier wat bier voor de Belgen is: de nationale drank. Maar het wordt gedronken als koffie in Nederland: men drinkt het de hele dag door, van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat. Men drinkt het met een metalen ‘rietje’ dat aan de onderkant de vorm van een theelepel heeft. Daarin zitten kleine gaatjes, waardoor je de yerba-infusie opdrinkt.

Waar je locals ziet, daar zie je yerba. In de ochtend drinkt men het warm in de vorm van mate, een soort bittere thee. Overdag drinkt men het koud, als een soort ice-tea. Het werkt net als koffie opwekkend en zorgt ervoor dat hongergevoelens onderdrukt worden. Ik ontkom er zelf ook niet aan en ben verbaasd hoe lekker het proeft, ondanks de bittere nasmaak – die juist in de warmte goed smaakt. Zo gek is het dus niet dat er hier sprake is van een collectieve, nationale yerba-verslaving.

nooit het beste jongetje 

In de bus naar Asunción klets ik vier uur lang met de mijnheer naast me. We praten over van alles en nog wat, met name gerelateerd aan Paraguay. Het land zit qua ontwikkeling precies tussen Bolivia en Uruguay in. Mensen stinken niet en er worden geen levende of geslachte varkens of kippen de bus in genomen – zoals in Bolivia standaard het geval is. Maar de omgeving ziet er wel wat meer basic uit dan in Uruguay en Brazilië: de bussen zijn minder luxe, de mensen zien er minder modern en meer inheems uit en je ziet in de gezichten van de locals dat ze vrij dichtbij Bolivia staan.

Ik vraag hem onder andere waarom er zo weinig toeristen kiezen voor een bezoek aan Paraguay. Ik ben zover ik weet de enige backpacker die de moeite neemt om door Paraguay te reizen – een kleine omweg om bij Buenos Aires uit te komen. Zijn antwoord is tekenend voor de hedendaagse toerist: Paraguay heeft eigenlijk alles, maar is in niets de hoogste, diepste of grootste. Met andere woorden, Paraguay is nooit het beste of snelste jongetje in de klas.

goed gezelschap

Zo heeft men hier in Paraguay een prachtige waterval, die waanzinnig imponerend is. Hij is echter niet zo groot als de Iguaçu watervallen die om de hoek liggen in Brazilië en Argentinië. En zo geldt het voor veel meer dingen. Het land staat in het buitenland vaak te boek als crimineel terwijl het hier allesbehalve onveilig aanvoelt. Tenslotte staat het land bekend als een toevluchtsoord van Duitse nazi’s – niet echt lekkere publiciteit voor het land. Er zijn ook veel Duitse enclaves, maar die zitten er al meer dan honderd jaar, ver voordat de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Bovendien hebben landen als Chili en Brazilië dezelfde reputatie, dus heel uniek is die van Paraguay niet op dat vlak.

Onze gesprekken zijn leuk. Tegelijkertijd ben ik blij als ik na 100.000 dorpjes, 200 stops, heel veel minuten uit het raam staren en oneindig veel kletsen eindelijk in Asunción ben. Die stad doet totaal niet aan als een hoofdstad – en dus heb ik helemaal niet door dat we er al zijn. Mijn eerste stop betreft het busstation, dat zo ongeveer net zo’n wespennest is als Ciudad de l’Este. Op het busstation zijn zo’n dertig busmaatschappijen gevestigd. Ieder heeft zijn eigen kraam waar je buskaartjes kunt kopen. Ter vergelijking: in de meeste Zuid-Amerikaanse steden heb je zo’n tien busmaatschappijen per station.

speld in een hooiberg

Ik ben op zoek naar een busmaatschappij met een nachtbus naar Rosario, een stad vier uur ten noorden van Buenos Aires. Het voelt als zoeken naar een speld in een hooiberg. In de wirwar van busmaatschappijen is het nog niet zo’n makkelijke opgave om een bus daar naartoe te vinden. Maar de aanhouder wint:  na 25 keer vragen heeft de 26ste busmaatschappij inderdaad een nachtbus naar Rosario. Bingo. Ik koop een kaartje voor diezelfde avond, maar heb direct spijt wanneer ik Asunción ben ingelopen en merk hoe relaxed die stad is. Ik had hier met gemak nog een dag langer kunnen blijven. Asunción is een feel good-stadje – net als Montevideo, de hoofdstad van bijna-buurland Uruguay.

Overigens zijn beide landen niet met elkaar verbonden – iets wat ik eigenlijk altijd gedacht heb, gezien de gelijkenis in de landnaam. Beide landnamen zijn wel afkomstig uit dezelfde inheemse taal, het Guaraní. Deze taal wordt in sommige landen nog steeds gesproken, waaronder Uruguay en Paraguay. Uruguay betekent zoiets als ‘de rivier van Urú-land’ – waarbij Urú een vogel is. Wat de naam Paraguay betekent is nog lastiger uit te leggen. De naam kan verschillende dingen betekenen, zoals ‘water dat uit de zee komt’ of ‘de rivier van Payaguas’. Hoe dan ook, beide landen staan totaal los van elkaar en zijn niet aan elkaar gelieerd.

te leuk om te vergeten

Asunción lijkt op geen enkele manier op een typische Latijns Amerikaanse hoofdstad. De stad zit vol vriendelijke mensen, die allesbehalve haast lijken te hebben. Er heerst geen ratrace, er staan geen files en ik hoor ook geen toeterende auto’s om me heen. Gewoon een ontspannen stadje, waar je vooral heel goed kunt winkelen.

Paraguay is daarmee misschien een tikkeltje saai. Maar door het Vergeten Land van Zuid Amerika simpelweg te negeren, doe je het echt tekort. Dus ben je in Zuid Amerika en wil je net even iets anders dan de geijkte route – al is het maar om niet met exact dezelfde verhalen thuis te komen als alle ander backpackers: steek dan vooral even de grens over met Paraguay. En plak er ook nog een paar nachtjes aan vast als het kan. Dit land is immers te leuk om zomaar te vergeten.