zwitserland – zwitserse kwaliteit

reisverhaal in zwitserland – 2011

Wie aan Zwitserland denkt, denkt al snel aan degelijke Zwitserse merken en producten, zoals Jura en het Zwitserse zakmes. Zelfs nationalistische Amerikanen hebben er een zwak voor, want let’s face it: Zwitsers hebben hun zaken gewoon goed voor elkaar. Als er dus ‘Made in Switserland’ op een verpakking staat, weet je zeker dat het met de kwaliteit ervan wel goed zit. Dat geldt ook voor de Zwitserse economie. Sterker nog: een paar jaar geleden heeft de Zwitserse overheid zijn eigen valuta voorzien van een plafond, omdat de waarde van de Zwitserse Frank de spuigaten uit liep en die geweldige Zwitserse kwaliteit voor buitenlanders niet meer te betalen was. Het land heeft zijn schaapjes zó goed op het droge, dat het tijd heeft om zich bezig te houden met (zo op het eerste gezicht) triviale zaken – zoals het introduceren én handhaven van wetgeving rondom het houden van cavia’s zonder soortgenoten in de buurt.

kaasfondue

Al met al is het dus niet zo gek dat we in 2011 als nieuwbakken gezin besluiten te emigreren naar Zürich, de financiële hoofdstad van dit natuurrijke en welvarende land. Sterker nog: Kris heeft er al een contract geregeld om als software engineer te beginnen en we hebben na een paar bezoeken aan de stad een huurhuis bekeken aan het Meer van Zürich – de place to be als je niet in de volle drukte, maar wel dichtbij alles wilt zitten én ervan houdt om prachtige natuur voor je snufferd te hebben. OK, je moet er per maand wel 3800 Zwiserse francs voor neertellen, omgerekend zo’n 3500 euro. Geen kattepis. Je boodschappen worden ook een stuk duurder, wanneer je geen Albert Heijn met bonusaanbiedingen meer hebt en in plaats daarvan je boodschappen moet halen in een kleine Spar. Uit eten gaan kost ook net iets meer dan in Amsterdam – bijna twee keer zoveel om precies te zijn. Gelukkig is er altijd nog de kaasfondue – standaard het goedkoopste gerecht op de Zwitserse menukaart.

Daar staat tegenover dat je ook veel meer verdient dan in Nederland én veel minder belasting betaalt. Zwitserland is als land geen big spender en de meerderheid van het land werkt nu eenmaal – in tegenstelling tot Nederland, waar veel meer mensen gebruik maken van een uitkering of structureel in de bijstand zitten. Het land heeft daardoor zeer gunstige belastingtarieven – waar je als fors betalende Nederlandse belastingbetaler al snel blij van wordt.

paarse koeien

Waar we wellicht net iets minder blij van zullen worden, zijn de Zwitsers zelf. Althans, een deel van hen. Zij staan nou niet bekend als spontane gangmakers; het is schijnbaar lastig om echt leuk contact te krijgen met hen – zo horen we van veel andere Nederlanders die de stap naar Zwitserland al gewaagd hebben. Gelukkig ontmoeten we diezelfde avond direct een paar spontane locals die het tegendeel bewijzen, door ter plekke een huisfeestje te organiseren. Van de meeste Zwitsers zullen we het echter hoogstwaarschijnlijk niet moeten hebben hier; van alle andere nationaliteiten die hier wonen echter des te meer. Zürich is immers een populaire expat-stad en dus is er altijd wel iemand die wél in is voor een vrimibo of een cocktailavond.

Ik vraag me tegelijkertijd wel af hoe ik met mijn Nederlandse directheid en dito mening (die altijd klaar staat) ga overleven in Zwitserland. Dit is immers het land dat nooit een standpunt inneemt en een ster is in wegkijken. Het land is niet voor niets altijd neutraal gebleven in de oorlog. Maar misschien heb ik het volledig mis en kijken de Zwitsers nu al uit naar mijn directheid en analyses van alles wat anders of beter kan. Feit is dat ik eigenlijk niet heel veel meer weet van Zwitserland, dan wat ik hierboven vermeld heb. En dus is het tijd om wat meer research te doen naar wat de Zwisers drijft en typeert. Waar gaat het hart van een Zwitser nou echt harder van kloppen, behalve van groene weiden, veel geld, Milka chocolade en bijpassende paarse koeien?

vreemde eend

Het land mag dan relatief klein zijn, het is groot genoeg voor een aantal leuke absurditeiten – zo ondervind ik al snel. Zwitersland is namelijk heel bewust een vreemde eend in de bijt op een aantal vlakken. Zo is de Zwitserse vlag in tegenstelling tot zo ongeveer alle andere vlaggen ter wereld vierkant – en dus niet rechthoekig. Gewoon, omdat het kan. Hetzelfde geldt voor de Zwitserse stekkers, die (toevallig?) nét even anders zijn dan die van alle andere landen.  En wat denk je van de officiële afkorting van het land, CH? Die komt niet uit het Duits, Italiaans of Frans – officiële talen die men in Zwitserland spreekt. Nee, die komt uit het Latijns – een taal die juist vrijwel niemand hier kent. De twee letters staan voor de woorden ‘Confoederatio Helvetica’: Zwitserse Federatie. Waarom dat nou niet in het Duits kon?

Omdat er in het kleine land veel verschillende talen gesproken worden, leert iedereen op school minimaal vijf jaar Frans, Duits en Italiaans. Ontmoet je een Zwitser met een andere moedertaal, dan schakel je echter standaard over naar het Engels. Er is overigens een nog veel grotere diversiteit van dialecten. Zo zijn er meer dan dertig verschillende woorden voor het woord ‘klokhuis’ in het Zwitserse Duits – een taal die überhaupt nooit bedoeld was als schrijftaal en er op papier allesbehalve mooi uitziet.

verplichte schuilkelder

Zwitserland heeft echter meer kleine eigenaardigheden, die het land uniek maken. Zo is de militaire dienst in Zwitserland ondanks een bijzonder lage criminaliteit en terreurdreiging nog altijd verplicht. Je houdt er als soldaat echter standaard wel iets aan over; na het afronden van je militaire training, mag je als  reservist namelijk je aanvalsgeweer (een SIG 90) meenemen naar huis. Volgens het Zwitserse leger liggen er daardoor inmiddels meer dan 650.000 wapens opgeslagen in Zwitserse woningen. Overigens heeft dit nooit tot problemen geleid.

Veiligheid en de mogelijkheid om je te beschermen voor aanvallen van buitenaf is duidelijk belangrijk voor een Zwitser. Daarom is het voor iedere inwoner verplicht om een privéschuilplaats in de kelder van zijn of haar huis te bouwen – tenzij men al een plaats heeft in de kelder van iemand anders en daar ook aantoonbaar voor betaalt. Blijkbaar ziet men het risico op een aanslag dus wel degelijk. Daarentegen is de mate van beveiliging van hooggeplaatste regeringsleiders er opvallend laag. Zo neemt zelfs de Zwitserse president af en toe het openbaar vervoer naar zijn werk, zonder dat hij daarbij door bodyguards wordt begeleid.

werkethiek

Over werk gesproken: de werkmoraal is in Zwitserland een stuk hoger dan in Nederland. Zo hoog, dat parttime werken eerder uitzondering dan regel is én zwangere vrouwen moeten doorwerken tot de dag waarop ze zijn uitgerekend. Tegelijkertijd is er met de emancipatie in het land niets mis. Zo is koken een verplicht schoolvak – en dus kunnen zowel mannen als vrouwen zichzelf prima redden in de keuken. Het is in Zwitserland dan ook niet standaard de vrouw die kookt.

En nu we het toch over bijzonderheden in het huishouden hebben: in heel veel Zwitserse woningen vind je geen wasmachineaansluiting. Zwitserland mag dan rijk zijn, het delen van de wasruimte met de buren is er heel normaal. In bijna elk appartementencomplex heb je zelfs een schema, dat aangeeft wanneer je je was moet of mag doen. Dat laatste is maar net hoe je het zelf ziet. Hoe dan ook lijkt me dit nog best lastig. Want wat nou als je terugkomt van vakantie met een hele berg vieze was, maar pas over tien dagen een vrije plek hebt in de wasruimte? Zwitsers zijn duidelijk minder luxe paarden dan ik tot op heden dacht.

prachtige pakketjes (oud) papier

Tegelijkertijd is orde en structuur écht een ding in Zwitserland, zo valt ons op. Zo blijkt hart van de gemiddelde Zwitser niet alleen harder te gaan kloppen van een goed georganiseerd huis, maar ook van goed georganiseerd afval. Een vieze straat is dan ook zeldzaam hier in Zwitserland en er zijn zelfs speciale instructies rondom het samenbinden en aanbieden van papierafval op straat. Op het platteland wordt afvalpapier zelfs verzameld door scouting groepen. Daarnaast staat er zo ongeveer in elke straat een Robidog, een groene vuilnisbak die vooral bedoeld is om hondenpoep in te deponeren.

Ik begin als Amsterdammer bijna jaloers te worden op de inwoners van Zürich. Daar word je niet alleen moedeloos van de hondenpoep op straat, maar ook van het grof vuil dat zomaar op straat gepleurd wordt – terwijl het een paar dagen later pas wordt opgehaald en vuilniszakken een paar meter verderop 24/7 in een ondergrondse vuilniscontainer kunnen worden gedeponeerd. Amsterdam is dan ook echt een ranzige bende vergeleken bij Zürich. Prachtig verpakte pakketjes met kranten, tijdschriften en ander papierafval sieren hier de weg op de dag dat de papiercontainer langs komt. Ik word er helemaal blij van – net als de regering en Zwitserse vuilnismannen waarschijnlijk.

leencavia’s

Over het Zwitserse straatbeeld gesproken: minaretten zijn sinds 2009 door de grondwet verbannen uit Zwitserland, simpelweg omdat een meerderheid van de kiezers hiertegen heeft gestemd. Er zijn op dit moment dan ook nog maar vier minaretten in heel Zwitserland te vinden. Zwitsers houden duidelijk van inspraak – zeker omdat men weet dat er ook echt iets mee gedaan wordt door de regering. En dus stemmen zij om de vier maanden,  soms zelfs over zeer complexe beleidsmaatregelen die voor een leek moeilijk te begrijpen zijn. Stemmen gebeurt daarbij min of meer in het openbaar. Buren en collega’s kennen zeer waarschijnlijk jouw politieke mening en dat vindt men hier heel normaal. Van die Zwitserse directheid kunnen we in Nederland nog heel wat leren.

Heel veel grote issues kent het land overigens niet – en dus heeft de regering tijd, geld en energie om in minder vanzelfsprekende zaken zoals dierenwelzijn te stoppen. Zo mogen cavia’s in het land niet gehouden worden in hun eentje. Cavia’s zijn immers gezelschapsdieren – en dus is het zielig om die in een kooitje te laten vereenzamen. Een dierenwinkel mag dit soort dieren dan ook niet per stuk verkopen; er moet in dat geval een bewijs worden overhandigd dat er nog minimaal één andere cavia in hetzelfde huis woont. Mocht één van de twee cavia’s komen te overlijden, dan moet er bij de dierenwinkel een leencavia worden opgehaald en bij de overgebleven cavia worden neergezet ter troost. Hoe mooi is dat! Daar kan de Partij van de Dieren nog een puntje aan zuigen, laat staan de Nederlandse regering – die dierenwelzijn helaas vrijwel nooit bovenaan de prioriteitenlijst heeft staan.

groener gras

Misschien is dit een goed moment om te vertellen dat we (ondanks dat laatste) uiteindelijk besloten hebben om toch niet te emigreren naar Zürich. Dit deden we overigens nadat het contract al klaar lag om te ondertekenen en we al officieel een optie hadden genomen op een prachtig huis aan het meer van Zürich. Ondanks alle welvarendheid van Zwitserland hebben we ons gerealiseerd dat we heel happy zijn met wonen in Amsterdam – en dat er uiteindelijk maar weinig plekken in de wereld zijn die daar tegenop kunnen. Zelfs Zürich niet. Ik houd uiteindelijk toch teveel van de Nederlandse brutaliteit en directheid. Van de marktverkooplui op de Albert Cuyp die je standaard ‘schat’ noemen, terwijl ze je niet kennen. Van het feit dat je in Amsterdam zomaar ergens kunt gaan zitten en een paar minuten later een discussie kunt hebben met een volslagen onbekende over een totaal nietszeggend issue.

Saai zal ik de Zwitsers na mijn kleine onderzoekje nooit meer durven noemen. Maar spontaan zullen ze door de bank genomen nooit worden. Het gras is dan ook niet altijd groener bij de buren. Letterlijk misschien wel (als ik de Milka-reclame mag geloven), maar figuurlijk niet. Gelukkig maar.