luxemburg – schimmig belastingparadijs

reisavontuur in luxemburg – 2002 & 2012

Ieder land heeft wel een zwart randje. In bijna-buurland Luxemburg heeft dat randje alles te maken met haar financiële sector en de regels die daarin gelden – formeel en informeel. Belastingontduiking is er aan de orde van de dag – ondanks de EU, die transparantie eist. Het land weet het elke keer zo te draaien dat er nieuwe manieren gevonden worden om geld wit te wassen of op andere manieren te frauderen. De lokale bevolking doet ondertussen alsof er niets aan de hand is. Geïndoctrineerd door de enorme financiële sector in het land, laten zij het wel uit hun hoofd om kritiek erop te hebben. Daarnaast vinden zij over het algemeen ook niet dat zij iets fout doen. Als kleine, dappere strijder tegenwicht bieden aan een stel grote reuzen die je zuur verdiende geld komen afpakken, daar is immers niets mis mee. Of toch wel?

mondiaal financieel centrum

Luxemburg was tot de jaren zeventig vooral bekend vanwege het delven en verwerken van ijzererts. Toen daar de klad in kwam, besloot het land haar inkomsten uit een andere hoek te halen. Het introduceerde schimmige belastingwetgeving die voor bedrijven gunstig uitpakte – en is daardoor inmiddels een nieuw mondiaal financieel centrum geworden. Dat heeft er toe geleid dat hoofdstad Luxemburg Stad sinds een jaar of tien enorm gegroeid is, zowel in bevolkingsaantal als in de omvang van haar financiële sector – waar de buitenwereld maar geen vat op lijkt te krijgen.

Deze groei hangt nauw samen met de opheffing van het bankgeheim in Zwitserland in 2009. Terwijl Luxemburg als land slechts 82 kilometer lang en 57 kilometer breed is (lees: ieniemienie), bevinden zich er maar liefst 143 banken, die  zo’n 680 miljard euro beheren. Dat is echter nog niets in vergelijking met het bedrag dat via beleggingsfondsen in beheer is: niet minder dan 2,1 biljoen euro – 2.100 miljard! Verder is Luxemburg groot in allerlei andere financiële diensten, zoals (her)verzekeren, securitisatie, hedging en het houden van holdings voor grote bedrijven. Het land probeert daarnaast ook te groeien in islamitisch bankieren en offshore scheepvaartregistratie – terwijl het land niet eens aan zee ligt.

perfecte safe haven 

Dat klinkt als de perfecte safe haven voor gewiekste handelaren om zo min mogelijk belasting te hoeven betalen. Balancerend op het randje van wat mag en kan, maar ethisch gezien allang niet meer oké is. Luxemburg staat daarnaast al jarenlang bekend als dé plek waar ondernemers uit omringende landen hun zwarte geld naartoe brengen. De simpele methode was tot voor kort om naar het land toe te rijden, een bankrekening openen en daarop cash geld te storten. Een iets meer geavanceerde methode betrof het gebruik van obligaties – één van de grote doorbraken van Luxemburg als offshore-paradijs. Het grote voordeel was het gebrek aan regels en toezicht aldaar. Belasting betalen hoefde niet, een prospectus opstellen ook niet. De obligaties waren ‘aan toonder’; wie de fysieke papieren in handen had, maakte aanspraak op de rentebetalingen en – na afloop van de obligatie – het ingelegde bedrag. Ideaal voor het laten renderen van zwarte tegoeden buiten het zicht van de fiscus. De treinverbinding tussen Brussel en Luxemburg stond daardoor decennialang bekend als le train des fraudeurs.

Op het gebied van witwassen, pakt het land het tegenwoordig grootser aan. Zo mikt het land op grotere bedrijven en op de superrijken. Het gebrek aan toezicht lijkt er anno 2018 nog steeds te zijn in Luxemburg. Het land vormt samen met de Britse Maagdeneilanden en Zwitserland een duivels trio dat zich in het hart van de Europese belastingontwijking heeft genesteld, aldus experts. De grote vraag is of het daarbij alleen gaat om (legale) belastingontwijking, of ook (illegale) ontduiking ervan.

duivels trio

De (gedeeltelijke) afschaffing van het bankgeheim in Zwitserland lijkt in eerste instantie roet in het eten  te gooien van veel frauderende bedrijven. Maar inmiddels is daar een omweg voor bedacht. Door gebruik te maken van een ‘schijnbedrijf’ (dat is gevestigd op de Britse Maagdeneilanden) en het geld te beleggen via fondsen in Luxemburg, is het mogelijk om in Zwitserland gestald geld belastingvrij te laten renderen. Je kunt het geld daar eenvoudig én fiscaal vriendelijk overdragen, bijvoorbeeld op de kinderen. De activiteiten in Luxemburg zijn daarbij altijd onderdeel van een complexe structuur, die is bedacht door een groot fiscalistenkantoor en vol zit met trustkantoren en financieringsvehikels.

Luxemburg kent verder allerlei financiële producten die voor extra afscherming van een meeloerende belastinginspecteur kunnen zorgen. Luxemburg zoekt continu naar gaten in de wetgeving, ook voor zaken als zwart geld en wit te wassen geld. Het land kent een jurisdictie die dirty money tolereert en ervan profiteert, door actief te opereren in het grijze gebied tussen legaal en illegaal. Luxemburgse financiële partijen bieden producten aan als insurance wrappers, waarmee je om elders verplichte openbaarmaking heen kunt – de ideale manier om de fiscus een loer te draaien. Daarnaast is het in Luxemburg vrij gemakkelijk om afspraken te maken met de fiscus – in tegenstelling tot de Nederlandse belastingdienst.

gesloten locals

Dat het op het oog zo brave land hierin verzeild is geraakt, is geen toeval. De cultuur en mores in Luxemburg zijn al jarenlang primair gericht op dit soort dienstverlening – en ziet daar ook weinig problemen in. De lokale bevolking ziet Luxemburg graag als het dappere kleine landje, dat het opneemt tegen de grote pestkoppen – die geld komen halen dat eigenlijk niet van hen is.  In Luxemburg verdient daarnaast zestig procent van de bevolking zijn geld in de financiële sector – en dus zeurt niemand over misstanden daarin. Sterker nog: de financiële sector is er zo groot, dat het alles beïnvloedt: de media, politiek en cultuur. Kritiek hierop is zeldzaam, zeker gezien het gesloten karakter van veel locals. Uit de school klappen over misstanden in de sector zullen ze dan ook niet snel doen.

Al met al is het de perfecte combinatie van zaken om de ontstane situatie nog vele jaren door te laten lopen – totdat er vanuit de EU eindelijk echt maatregelen genomen worden. Vooralsnog lijkt het land elke keer keer een stapje verder te gaan als het gaat om het tolereren van zwarthandel – een proces dat ook na mijn laatste bezoek aan Luxemburg in 2012 doorzet. Zo is er het in 2015 geopende (en streng beveiligde) gebouw Le Freeport, dat te boek staat als speelplaats voor zwarthandelaren in – gestolen – goederen. Deze goederen worden er bewaard én bewaakt, om daarna verhandeld te worden. 

michelinsterren-regen

De groeiende rol van Luxemburg in het financiële circuit zorgde niet alleen voor een flinke groei van de dienstverleningssector, maar ook van de horeca in Luxemburg. De bevolking is sinds 2008 enorm gegroeid, vooral door de komst van expats. De helft van de bevolking is buitenlands, in Luxemburg Stad zelfs twee derde. Deze bankiers, fiscalisten, medewerkers van ‘hoofdkantoren’ van multinationals, mediamensen en bovenal beleggingsfondsmanagers uit de hele wereld die naar Luxemburg trekken willen immers wél lekker eten. Daarbij komt dat mensen die in Londen, Parijs of Singapore hebben gewerkt relatief verwend zijn – en dus is er steeds meer behoefte aan betere en veelzijdige horeca. Die is er gekomen. Luxemburg Stad is daardoor zowaar een (soort van) gezellige stad geworden – ook al mist het wat mij betreft wel bezienswaardigheden en de juiste atmosfeer om een goede city trip te worden. Feit is wel dat de hoofdstad meer Michelinsterren per hoofd van de bevolking heeft dan welk ander Europees land ook. Er zijn inmiddels ook veel meer bars en zelfs een aantal nachtclubs gevestigd. Nog even en ik vind Luxemburg misschien écht leuk. Vooralsnog bedank ik nog even voor een volgend bezoek aan Luxemburg – al is het maar uit ethisch oogpunt.