griekenland – europese slavernij

reisverhaal in griekenland – 2019 

Toen Griekenland een paar jaar geleden aan de rand van de afgrond stond en we als EU honderden miljarden euro’s moesten overmaken om het land te redden, bestond de gedachte bij veel Nederlanders dat Grieken behoorlijke luie donders waren. Dat het land er moedwillig een potje van maakte en de inwoners er een gewoonte van hadden gemaakt om – als het even kon – hun hand op te houden en daarna op 45-jarige leeftijd met pensioen te gaan. Dat beeld gaat echter duidelijk niet op voor de ‘gewone’ Griek. Die werkt over het algemeen in het toerisme en is  in dat geval zes maanden per jaar zeven dagen per week non-stop aan het sloven, ver weg van hun gezin en familie. Het voelt bijna niet oké, de uren die ze moeten maken om rond te kunnen komen. Tuurlijk: in de winter hebben ze misschien wel bijna niets te doen en chillen ze tot ze een ons wegen. Maar in de zomer is het andere koek en voelt het als een modern soort slavernij. Slavernij in de EU om precies te zijn. Wie had dat gedacht.

vriendelijkheid XL

Op het moment dat we oktober 2019 inchecken in ons fantastische onderkomen op Mykonos, valt me maar één ding op: de vriendelijkheid van de mensen die we tegenkomen. Wie we ook spreken, iedere hotelmedewerker zet een blij gezicht op wanneer hij of zij je bedient. Moe of niet: niemand voelt zich te goed voor iets en men wil het je graag naar de zin maken. Iedere Griek die je van iets dichterbij spreekt, vertelt echter hetzelfde verhaal. In april zegt men de familie of het gezin gedag, om vervolgens de boot te nemen naar één van de vele toeristische eilanden die Griekenland rijk is en pas een half jaar later weer terug te keren. In de tussentijd werken deze mensen zes maanden lang snoeihard voor een appel en een ei. Van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat en zonder een vrije dag te hebben.

Bijzonder genoeg laat geen van hen merken afgepeigerd te zijn, terwijl dat ongetwijfeld wel het geval is. Ze stralen, zijn mega-vriendelijk en bedienen je alsof het hun eerste dag is en ze blij zijn om hier te zijn voor jou. Misschien is het naïef gedacht en doen ze het echt alleen voor de fooien; zelfs in dat geval spelen ze hun rol heel goed. Je krijgt als toerist een lesje in hospitality door hier te zijn. Daar kunnen Nederlandse obers en serveersters nog een puntje aan zuigen, terwijl die genieten van een relaxte vijfdaagse werkweek én een uurloon hebben dat waarschijnlijk drie keer zo hoog ligt als in Griekenland. Ik krijg opeens een ander beeld van de gemiddelde Griek.

verdraaid beeld

Het beeld dat ik tot dat moment van Griekenland heb, is gecreëerd door de berichten uit de media. Die spelen zich af rondom de financiële crisis in Griekenland, die in 2009 los brak. Die crisis begon met een corrupte Griekse regering, die tegen zo’n beetje de hele EU had gelogen over de Griekse balans. In plaats van zich netjes aan de afgesproken twee procent-norm te houden rondom het begrotingstekort, blijkt het land te kampen te hebben met een tekort van meer dan tien procent. Om het land te redden, steunt de EU de Grieken met een pakket van miljarden euro’s – een extreem bedrag dat zelfs per Nederlander aanzienlijk bleef. Dat voelde wat mij betreft destijds als enorm oneerlijk. Waarom moest ik met mijn zuurverdiende geld een land steunen dat zelf om deze problemen gevraagd heeft, door te liegen en een pensioengerechtigde leeftijd aan te houden die irrealistisch laag ligt?

Grieken werden in die financiële crisis tussen de regels door afgeschilderd als luie honden, die er een dertigurige werkweek op na houden en op hun veertigste met pensioen gaan. Nou geldt dat ongetwijfeld voor veel politici die op dat moment het land besturen en voor een groot deel van de Griekse ambtenaren, die veruit de beste arbeidsvoorwaarden hebben in het land. Maar de gemiddelde Griek, die in het toerisme werkt, heeft daar waarschijnlijk nooit iets van mee gekregen. Die werkt zich de blubber voor een appel en een ei.

full stop werken

Het ironische is dat de mensen hier zich helemaal uit de naad werken tussen april en oktober, de mooiste maanden van het jaar. Veelal doen zij dat ver weg van hun gezin en/of familie, op een eiland waar ze alleen maar zitten omdat er geld te verdienen valt. Op het moment dat hun vrije tijd begint, is er van het mooie weer in hun land niets meer over. Hetzelfde geldt voor hun leuke eiland, dat op dat moment opeens uitgestorven is. Het voelt als uitbuiting nu ik het van dichterbij zie. Ik wist niet dat uitbuiting op zo’n grote schaal gebeurde in onze brave EU.

Tegelijkertijd weten mensen (waarschijnlijk) waar ze aan beginnen wanneer ze de boot nemen naar Mykonos in april. En Mykonos is dan nog de beste plek om te zitten als Griek. Met de puissant rijke Arabieren en Europeanen die hier komen om een paar dagen te feesten op een van de vele bizarre feestjes, is de kans op een dikke fooi net wat groter dan op veel andere eilanden. Om hier te overnachten moet je in het hoogseizoen immers een behoorlijk gevulde portemonnee slash creditcard op zat hebben.

what’s not to like?

Sterker nog: het hotel dat ik heb geboekt voor de eerste dagen is in hoogseizoen echt niet te betalen. In de allerlaatste week voor sluiting, nu dus, is het financieel nét te doen voor mij. Dat betekent dat we – zeker gezien de geringe drukte en relaxte sfeer – voor een dubbeltje op de eerste rang zitten. Zo zijn  de omstandigheden perfect qua weer, drukte en sfeer. Tel daar de bizar goede service, onze prachtige kamer en het heerlijke zwembad bij op en je snapt waarom dit echt een zorgeloos paradijs is. What’s not to like?

Terwijl ik de locals zich uit de naad zie werken, besef ik dat zij eigenlijk nooit dit onbezorgde en ontspannen vakantiegevoel hebben. In de reguliere vakantiemaanden zijn zij zelf degenen die een ander een ontspannen vakantie bezorgen en knetterhard werken om hun geld te verdienen. Grieken verdienen over het algemeen niet genoeg om in de winter zelf op vakantie te gaan, wanneer het gemakkelijker is voor hen om vrij te nemen. Sowieso moet dat dan buiten Europa; in Europa is het in de wintermaanden te koud om een zonvakantie te hebben met zwemmen, zonnen en ontspannen in de buitenlucht. Best oneerlijk als ik er zo over nadenk.

op eigen benen

Sinds 2018 staat Griekenland officieel wel weer op eigen benen. Voor de meeste ‘gewone’ Grieken zijn financiële zorgen echter nog dagelijkse realiteit. Voor hen is het iedere dag aanpoten om het hoofd boven water te houden – niet alleen voor mensen die in het toerisme werkzaam zijn. De lonen in Griekenland liggen dan ook veel lager dan bij ons. Het gemiddelde bruto jaarinkomen is hier ruim 22.800 euro, minder dan de helft van het gemiddelde jaarinkomen in Nederland. Maar liefst vijftien procent van alle Grieken leeft zelfs onder de armoedegrens – bijna twee keer zo veel als in Nederland. En dan is de armoedegrens in Griekenland ook nog eens vastgesteld op een extreem laag inkomen, namelijk 382 euro per maand om van te leven. Even voor de vergelijking: in Nederland ligt die grens op 1.030 euro voor een alleenstaande en 1.940 euro voor een gezin. En dan te bedenken dat vijftien procent van de Griekse bevolking dus ónder dat bizar lage bedrag van 382 euro moet zien rond te komen.

Het besteedbaar inkomen van de Grieken neemt de laatste jaren gelukkig wel weer iets toe. Tegelijkertijd heeft nog steeds ruim één op de drie Grieken te weinig geld om fatsoenlijk in de maatschappij mee te draaien. Griekenland schuurt daarmee tegen armoedecijfers aan die voorkomen in Roemenië en Bulgarije. Gaf een gemiddeld Grieks gezin in 2012 nog 1.637 euro per maand uit aan wonen, boodschappen, vervoer, kleding en recreatie. In 2016 was dat nog maar 1.392 euro. Tussen 2010 en 2017 leverden veel Grieken zo’n twintig procent van hun loon in, terwijl dat in bijna alle andere EU-landen omhoog ging – waaronder Nederland. Het besteedbaar inkomen ging zelfs ruim dertig procent achteruit in diezelfde periode.

extreme armoede

Hoewel de werkloosheid in Griekenland al jaren afneemt, is die met ruim twintig procent nog altijd torenhoog. Sterker nog: geen enkel ander EU-land scoort zo slecht. In zestien procent van de huishoudens zit zelfs het hele gezin zonder werk (bron: RTL Nieuws). De jeugdwerkloosheid is zelfs nog bijna twee keer zo hoog als de ‘reguliere’ werkloosheid. Zo waren in 2014 zes van de tien jongeren werkloos; in 2018 waren dat er nog vier van de tien. Ter vergelijk: in Nederland was de jeugdwerkloosheid in dat jaar maar zeven procent. De kans dat jongeren onder de armoedegrens terecht komen is dan ook gigantisch: bijna veertig procent. Omdat er zo weinig kans is op werk, kiezen veel jongeren ervoor om dan maar langer te studeren. Des te schrijnender is het dat ze ondanks hun Bachelor of Master zo weinig kunnen in hun eigen land

Dit heeft er toe geleid dat de Griekse jongeren en masse het land ontvlucht zijn. Tussen 2008 en 2016 kozen maar liefst 450.000 Griekse jongeren ervoor om te emigreren – waaronder een groot aantal hoogopgeleide jongeren. Met een land waar de vergrijzing keihard toegeslagen is, betekent dit een volgende economische ramp. Meer dan de helft van alle sociale uitgaven gaat er inmiddels naar de ouderen in het land. Als jongere die wél in Griekenland blijft wonen, wordt het leven er de komende jaren alleen maar heftiger op. Geen wonder dus dat de mensen die wij zien in de hotels met liefde zeven dagen per week buffelen. Terwijl ik het zie als een moderne vorm van slavernij die niet goed voelt, zien zij het waarschijnlijk compleet anders. Ze zijn blij zijn dat ze een baan hebben en geld verdienen – in tegenstelling tot zoveel leeftijdsgenoten, die van een paar tientjes per week moeten rondkomen.